Page 6 - ข่าวรามคำแหง ปีที่ 48 ฉบับที่ 12 วันที่ 2 - 8 กรกฎาคม 2561

๖ ข่าวรามคำาแหง วันที่ ๒ - ๘ กรกฎาคม ๒๕๖๑

ขั้นตอนการเก็บหลักฐานความผิดทางคอมพิวเตอร์ของ ปอท.

อาจารย์ประหยัด เลวัน ภาควิชาวิทยาการคอมพิวเตอร์ คณะวิทยาศาสตร์

1. แนะนำ�ให้รู้จักกับ ปอท. ที่มีรหัสป้องกัน เจ้าหน้าที่จะต้องท�าการปลดรหัส โดย พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ 2550
ปัจจุบันยุคประเทศไทย 4.0 เทคโนโลยีการสื่อสารทางอินเทอร์เน็ต ได้ให้อ�านาจเจ้าหน้าที่ในการสั่งให้ผู้ต้องสงสัยบอกรหัสผ่าน แต่ปฏิบัติงานที่ผ่านมา

มีการใช้งานกันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งสื่อสังคมออนไลน์ (Social Media) พนักงานเจ้าหน้าที่ยังไม่เคยใช้อ�านาจตามข้อกฎหมายดังกล่าว แต่จะใช้วิธีการกดดัน
ที่นิยมใช้กันมาก ได้แก่ เฟซบุ๊ก ไลน์ ทวิตเตอร์ ยูทูป อินสตาแกรม เป็นต้น พูดเกลี้ยกล่อม หรือวิธีการอื่นร่วมด้วยในการท�าให้ผู้ต้องสงสัยยอมบอกรหัสผ่าน
พฤติกรรมการใช้งานที่น่าสนใจ โดยเฉพาะการโพสต์ (Post) การแชร์ (Share) เมื่อปลดรหัสได้แล้ว เจ้าหน้าที่จะปรับอุปกรณ์ให้เป็นโหมดการบิน (Flight mode)

การกดไลค์ (Like) การอัพโหลด (Upload) และการส่งต่อข้อความสื่อสังคมออนไลน์ เพื่อป้องกันไม่ให้อุปกรณ์ติดต่อกับเครือข่ายคอมพิวเตอร์ เพื่อไม่ให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
เป็นไปได้อย่างรวดเร็วและกว้างขวาง บางข้อความเป็นเรื่องที่ดีน่าส่งเสริม ในพยานหลักฐานดิจิทัล จากนั้นจะบรรจุอุปกรณ์ลงในถุงฟาราเดย์ (Faraday Bag)

แต่บางข้อความท�าให้ผู้อื่นเสียหาย หน่วยงานที่ท�าหน้าที่ควบคุมดูแล คือ ซึ่งเป็นถุงที่ป้องกันคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า แต่เนื่องจากถุงดังกล่าวมีราคาแพง บางครั้ง
กองบังคับการปราบปรามการกระทำาความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมทางเทคโนโลยี เจ้าหน้าที่จึงห่ออุปกรณ์ด้วยกระดาษตะกั่วหรือแผ่นฟอยล์หลายชั้น พ.ต.ท.สันติพัฒน์
(ปอท.) โดยหน่วยงานนี้จะมีหน้าที่และความรับผิดชอบที่เกี่ยวกับการรักษาความสงบ ยอมรับว่าบางครั้งการห่อกระดาษตะกั่วหรือแผ่นฟอยล์ก็ไม่สามารถรักษาสภาพ

เรียบร้อย ป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมที่เกี่ยวข้องกับเทคโนโลยีเฉพาะ พยานหลักฐานดิจิทัลไม่ให้เปลี่ยนแปลงได้ดีเหมือนถุงฟาราเดย์ ในการยึดพยานหลักฐานนี้
รวมทั้งการสืบสวนสอบสวนปฏิบัติงานตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เจ้าหน้าที่จะยึดสายสัญญาณที่แปลงไฟฟ้าของเครื่องมาด้วย

และตามกฎหมายเทคโนโลยีสารสนเทศ รูปที่ 3 ถุงฟ�ร�เดย์ สำ�หรับบรรจุ
อุปกรณ์ของผู้ต้องสงสัยที่ยึดม�

เป็นหลักฐ�น เป็นถุงที่มีคุณสมบัติ
ป้องกันคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้�
(แหล่งที่ม�: https://www.google.co.th/
คำ�ค้นที่ใช้: ถุงฟ�ร�เดย์)

เมื่อยึดอุปกรณ์ดิจิทัลจากผู้ต้องสงสัยแล้ว สิ่งที่เจ้าหน้าที่ตรวจพิสูจน์-
รูปที่ 1 กองบังคับก�รปร�บปร�มก�รกระทำ�คว�มผิดเกี่ยวกับอ�ชญ�กรรมท�งเทคโนโลยี (ปอท.)

(แหล่งที่ม�: https://www.google.co.th/ คำ�ค้นที่ใช้: ปอท) พยานหลักฐานดิจิทัลกระท�าคือ การท�าส�าเนาข้อมูลแล้วยืนยันความถูกต้อง
ของข้อมูลต้นฉบับกับข้อมูลส�าเนาด้วยการเปรียบเทียบ ค่าแฮช (hash) ซึ่งค่าแฮช
ขอบเขตอ�านาจหน้าที่และความรับผิดชอบของ ปอท. เกี่ยวกับการรักษา เป็นตัวท�าให้มั่นใจว่าจะไม่มีการ “ยัดยา” (หมายถึง การที่เจ้าหน้าที่แอบใส่ข้อมูล

ความสงบเรียบร้อยป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมที่เกี่ยวกับเทคโนโลยี ผิดกฎหมายลงไปในอุปกรณ์ของผู้ต้องสงสัย) อย่างไรก็ตามที่ผ่านมายังไม่มีคดีใด
แบ่งออกได้ดังนี้ ที่ศาลขอให้มีการเปรียบเทียบค่าแฮช ระหว่างข้อมูลที่เป็นพยานหลักฐานต้นฉบับ

กองก�ากับการ 1 : การกระท�าความผิดที่มุ่งต่อระบบคอมพิวเตอร์เป็นเป้าหมายหลัก กับข้อมูลชุดส�าเนา แสดงถึงความเชื่อมั่นของศาลที่มีต่อมาตรฐานการจัดเก็บ
กองก�ากับการ 2 : การน�าคอมพิวเตอร์มาเป็นเครื่องมือใช้ในการกระท�าความผิด ข้อมูลหลักฐานดิจิทัลของ ปอท.
กองก�ากับการ 3 : การน�าเข้าหรือเผยแพร่ข้อมูลคอมพิวเตอร์ สู่ระบบคอมพิวเตอร์ กรณีที่ 3) คลาวด์ (cloud) ส่วนข้อมูลการกระท�าผิดที่อยู่ในคลาวด์บ่อยครั้ง

ที่ก่อให้เกิดความผิด ที่เจ้าหน้าที่ไม่พบข้อมูลการกระท�าผิดในอุปกรณ์ผู้ต้องสงสัย เพราะข้อมูลเหล่านั้น
โดยมีกลุ่มงานสนับสนุนคดีที่เกี่ยวข้องกับเทคโนโลยี : ปฏิบัติการโต้ตอบในเชิงรุก จัดเก็บอยู่ในคลาวด์ เช่น กรณีผู้กระท�าผิดเผยแพร่ภาพลามกอนาจารเด็กมักใช้

โดยฉับพลันทันทีทันใดทางอินเทอร์เน็ตและให้การสนับสนุนทางเทคโนโลยี วิธีเผยแพร่ภาพเหล่านี้ โดยการแจกบัญชีผู้ใช้ (Account) เพื่อให้บุคคลคนอื่น
2. ก�รตรวจพิสูจน์พย�นหลักฐ�นดิจิทัลของ ปอท. เข้าไปดู การกระท�าแบบนี้เป็นการยากต่อการสืบสวนของเจ้าหน้าที่ เนื่องจาก

กองบังคับการปราบปรามการกระท�าความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมทาง เจ้าหน้าที่ไม่สามารถทราบได้ว่าใครเป็นผู้อัพโหลด (Upload) ข้อมูลภาพลามก-
เทคโนโลยี (ปอท.) ด�าเนินการตรวจพิสูจน์พยานหลักฐานดิจิทัล แยกออกป็น อนาจารเด็กเข้าไปในคลาวด์ และหลายครั้งที่เมื่อมีผู้กระท�าผิดคนหนึ่งถูกจับ

แต่ละกรณีดังนี้ (เพื่อให้ง่ายในการท�าความเข้าใจ) บุคคลคนอื่นที่ใช้บัญชีผู้ใช้เดียวกันก็จะเข้าไปลบข้อมูลภาพลามกอนาจารเด็ก
กรณีที่ 1)เครื่องคอมพิวเตอร์ บนคลาวด์ออก ซึ่งเป็นปัญหาในการจัดเก็บและพิสูจน์หลักฐานดิจิทัลของ
หากเครื่องเปิดอยู่เจ้าหน้าที่จะถ่ายภาพ เจ้าหน้าที่

หน้าจอเก็บไว้ ส่วนกรณีที่ต้องการเก็บข้อมูล นอกจากหลักฐานดิจิทัลแล้วการรวบรวมพยานหลักฐานในสถานที่เกิดเหตุ
ที่ใช้ในการประมวลผล (volatile data และพยานหลักฐานแวดล้อมอื่นๆ เช่น ลายนิ้วมือบนเครื่องคอมพิวเตอร์โน้ตบุ๊ก

หรือ volatile memory ซึ่งเป็นข้อมูล ภาพจากกล้องวงจรปิด ฯลฯ ก็เป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม
ที่สามารถสูญหายไปทันทีที่ปิดเครื่อง รูปที่ 2 ก�รเก็บและพิสูจน์หลักฐ�นดิจิทัล 3. คว�มท้�ท�ยก�รเก็บ พิสูจน์หลักฐ�นของ ปอท. แบ่งเป็นข้อได้ดังนี้
คอมพิวเตอร์ เช่น ข้อมูลที่บันทึกในแรม ฯลฯ) (แหล่งที่ม�: https://www.google.co.th/ คำ�ค้นที่ใช้: digital forensics) 1. ความท้าทายในการทำางานของเจ้าหน้าที่ การพิสูจน์ว่าผู้ใดเป็นผู้ใช้อุปกรณ์

เจ้าหน้าที่ต้องใส่ซอฟต์แวร์เข้าไปในคอมพิวเตอร์ของผู้ต้องสงสัย แต่หากผู้ต้องสงสัย ซึ่งเป็นอุปกรณ์ที่ใช้กระท�าความผิด ความท้าทายจากการที่ผู้กระท�าผิดเก็บข้อมูล
ไม่ยอมเนื่องจากกลัวว่าอุปกรณ์ที่บรรจุซอฟต์แวร์จะน�าข้อมูลอื่นเข้าไปใน การกระท�าผิดไว้บนคลาวด์ จะทราบได้อย่างไรว่า ใครเป็นผู้อัพโหลด (Upload)

คอมพิวเตอร์ของตน เจ้าหน้าที่ก็จะไม่ท�า เพราะผู้ต้องสงสัยอาจหยิบยกการกระท�า ข้อมูลเข้าไปในคลาวด์ และกรณีอุปกรณ์ของผู้ต้องสงสัยใช้กระท�าความผิด
ดังกล่าวมาเป็นข้อต่อสู้ในศาลได้ กรณีที่พบพยานหลักฐานปรากฏบนหน้าจอ มีการเข้ารหัสอุปกรณ์ การที่เจ้าหน้าที่จะขอความร่วมมือ เจรจา หรือใช้อ�านาจ
เจ้าหน้าที่จะถ่ายภาพหน้าจอแล้วพิมพ์ออกมาเมื่อให้ผู้ต้องสงสัยเซ็นชื่อรับรอง ตาม พ.ร.บ. คอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 เพื่อให้ผู้ต้องสงสัยปลดรหัสที่ล็อกอุปกรณ์นั้น

กรณีที่ 2) สมาร์ทโฟนและแท็บเล็ต การตรวจยึดสมาร์ทโฟนและแท็บเล็ต (อ่านต่อหน้า 7)